هاشم بن عتبه قرشی زهریهاشم بن عتبه ابی‌وقاص، ملقب به مرقال، صحابی پیامبر اسلام، که روز فتح مکه اسلام آورد. او از فرماندهان جنگ‌های دوره خلفای نخستین بود و در نبردهای قادسیه و یرموک و فتح جلولا شرکت کرد. وی در جنگ صفین در صف لشکریان علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) بود و در همان جا به شهادت رسید. برخی از منابع متاخر از هاشم بن عتبه مرقال به عنوان یکی از اصحاب امام حسین (علیه‌السلام) و شهید روز عاشورا نام برده‌اند. ۱ - اسم و لقبنام کامل او ابوعمرو، هاشم بن عُتْبَة بن ابی‌وقّاص بن اُهَیب بن عبدمناف بن زهره قُرَشی زُهَری، ملقب به مرقال و معروف به هاشم مِرقال است. ۲ - اسلام آوردنهاشم بن عتبة، صحابی چابک‌سوار پیامبر اسلام بود که روز فتح مکه اسلام آورد و پس از فتح شام در آن‌جا ساکن شد. ۳ - حضور در جنگهاعمر بن خطاب، هاشم بن عتبه را با گروهی از سپاه، به کمک عمویش سعد بن ابی‌وقاص فرستاد. با او در نبرد قادسیه حضور داشت و در جنگ یرموک و فتح جلولا نیز شرکت داشت و سردار حمله به آن‌جا بود. ۴ - وفاتهاشم در نبرد صفین با علی بن ابی‌طالب همراه بود و در آن نبرد کشته شد. ۵ - اختلاف در شهادت هاشماگرچه منابع کهن هاشم بن عتبه را از اصحاب امام علی (علیه‌السلام) و شهید جنگ صفین دانسته اند، ولی برخی از متأخّران با شرح مفصّلی از حضور و مبارزه او با دشمن در روز عاشورا وی را در شمار شهیدان کربلا قلمداد کرده‌اند. [۱۷]
نراقی، محمدمهدی، محرق القلوب، ج۱، ص۸۵-۸۶ (نسخه خطى).
شهید مطهری ضمن تأیید این که هاشم مرقال از یاران امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بوده است و بیست سال پیش از واقعه کربلا کشته شده است، جریان حضور وی را در کربلا از اکاذیب و تحریف‌های لفظی عاشورا می داند. صاحب ریاض الشهادة احتمال داده که دو تن هاشم و مرقال نام وجود داشته باشد که یک نفر در کربلا و دیگری در صفین شهید گردیده است. [۲۱]
قزوینی، محمدحسن، ریاض الشهادة، ج۲، ص۱۴۱-۱۴۲.
۶ - پانویس۷ - منبععبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۱۶۸. پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص۳۷۶-۳۷۷. رده‌های این صفحه : اصحاب امام حسین | اصحاب امام علی | تاریخ اسلام | درگذشتگان سال 37 (قمری) | شرکت‌کنندگان در جنگ قادسیه | شرکت‌کنندگان در جنگ یرموک | شهدای صفین | شهدای غیر بنی هاشم در کربلا | شهدای کربلا | صحابه | فرماندهان جنگ‌های دوره خلفای نخستین
|